De afmetingen en plattegronden van al deze ruimtes kunnen verschillen. Net zoals de inrichting, die afhankelijk is van de functie van de ruimte en van de ideeën en smaak van de binnenhuisarchitect of de bewoner. Het tekenen en schilderen van een interieur is altijd boeiend. Of het nu de wachtkamer eerste klasse op het station is, de coupé van een trein, de rommelige chaos in een bruin café, de strakke inrichting van het moderne museum, de glimmende, glanzende badkamer, de gezellige, sfeervolle huiskamer of de stoffige zolder. Elke ruimte binnen heeft zijn eigen karakter en sfeer. Het is de kunst die sfeer in een tekening of schilderij vastte leggen zodat de beschouwer die stemming ook kan ervaren.
Kennis van de perspectiefleer
Nu is "sfeer" een vrij ongrijpbaar, complex begrip. Sfeer moet je aanvoelen, wordt wel gezegd. En toch ontstaat een bepaalde sfeer door allerlei, vaak subtiele zaken die door de goede observator wel degelijk waar te nemen en te benoemen zijn. Te denken valt aan bepaalde kleurencombinaties, de verschillende materialen die gebruikt zijn,
een zekere lichtval en niet te vergeten de indeling van de ruimte van het betreffende vertrek. Alleen door scherp en nuchter analyserend te kijken en te registreren kunnen deze zaken in beeld gebracht worden. Als u aan een sfeervolle ruimte denkt, is kennis van de regels van de lijnperspectief waarschijnlijk niet het eerste wat bij u opkomt. Bij het tekenen van een interieur heeft u te maken met het uitbeelden van een ruimte. Sfeer wordt onder meer bepaald door deze ruimte op zich en door de wijze waarop deze is ingedeeld. Is de ruimtegroot en leeg of juist klein en intiem? Staat de ruimte vol met grote meubels of staat er slechts een tafel en een bed? Om de ruimte van een interieur geloofwaardig over te laten komen, zult u dit driedimensionale gegeven op de een of andere manier op het platte vlak van het papier moeten zien te krijgen. En net zoals wanneer u een gebouw van de buitenkant wilt tekenen, biedt voor het tekenen van een interieur enige kennis van de perspectiefleer een goed houvast.
De horizon, verticale lijnen, wijkende lijnen en vluchtpunten.
Een kamer kunt u beschouwen als een kubus. Stelt u zich eens voor dat u deze kubus van de buitenkant bekijkt. Aan de hand van de naar de horizon toelopende, wijkende lijnen kunt u de vluchtpuntenbepalen. Op deze manier bent u in staat een ruimtelijke kubus, van de buitenkant gezien, op het platte vlak te tekenen. Deze kubus kan boven u uittorenen of u kijkt, vanuit een hoog standpunt, op de kubusneer.
Maar nu ziet u de kubus van de binnenkant! Stelt u zich eens voor dat u in de kubus, in de kamer, staat. Omdat u geen ogen in uw achterhoofd heeft, zult u nooit alle vier de muren die u omringen tegelijkertijd kunnen bekijken. U ziet maximaal drie wanden, de vloer en het plafond. Ook binnenshuis gelden de regels van de lijnperspectief. Dit betekent dat er, ook al ziet u hem niet, sprake is van een horizon. Weet u het nog? De horizon bevindt zich altijd op ooghoogte. In een interieur zijn allerlei naar de horizon toe lopende, wijkende lijnen te zien, van de wanden, het plafond en de meubels. De vloer bevindt zich onder ooghoogte en dus onder de horizon. Om die reden zullen de plinten van de vloer zich op een tekening omhoog bewegen, naar de horizon toe. Het plafond bevindt zich boven ooghoogte en dus boven de horizon. De lijnen van het plafond zullen onder een bepaalde hoek naar beneden lopen, naar het vlucht punt op de horizon toe. Alle parallelle wijkende lijnen, ook die van bijvoorbeeld een tafelblad in perspectief gezien, komen in
een vluchtpunt op de horizon bij elkaar. Er kan bij een getekend interieur sprake zijn van centraal perspectief waarbij het vluchtpunt precies in het midden van de tekening of het schilderij ligt. Er is dan sprake van één vluchtpunt en alle wijkende lijnen komen in dit ene punt samen. Kijkt u nog maar eens naar de afbeelding van het schilderij van de Heilige Hiëronymus in zijn studeervertrek (aflevering 17). Meestal zal een ruimte echter onder een bepaalde hoek getekend worden en dan zullen de vlucht punten zich niet langer precies in het midden bevinden. De vluchtpunten kunnen zich zelfs buiten het interieur bevinden. In een interieur zijn ook verticale lijnen te
ontdekken, zoals bijvoorbeeld die van de rechtopstaande wanden of de verticale lijnen van deuren en ramen. Deze verticale lijnen blijven altijd verticaal. Verticale lijnen van dezelfde hoogte zullen echter inde verte kleiner lijken dan die welke zich op de voorgrond bevinden. De zwaaihoek, de loodlijn en de meettechniek Om de richting van de wijkende lijnen te kunnen bepalen is de zwaaihoek eenhandig hulpmiddel. Met behulp van de zwaaihoek kunt u de hoek bepalen waaronder een bepaalde lijn naar de horizon toeloopt. Gebruik de zwaai hoek steeds bij het bepalen van de hoeken en richtingen. Als u gewend bent met de zwaaihoek te werken is het een bijzonder handig hulpmiddel. Een loodlijn (een koordje met aan het uiteinde een gewichtje) doet ook bij het tekenen vaneen interieur dienst. Welke hoek maakt de weglopende plint met de verticale lijn van de loodlijn?
Een ingerichte kamer
Een kamer zal maar zelden helemaal leeg zijn. Bovendien zult u een kale kamer niet zo inspirerend vinden om te tekenen. In een kamer zullen zich allerlei meubels bevinden zoals kasten, tafels en stoelen. Al deze voorwerpen bevinden zich in de door muren en ramen omsloten ruimte van het vertrek en staan in een bepaalde verhouding tot die ruimte wat betreft hun grootte en omvang. Om een geloofwaardige kamer te tekenen waarin de meubels in de juiste verhoudingen tot elkaar en tot de ruimte staan zult u nauwkeurig moetenmeten. De meettechniek met het potlood inde gestrekte arm zal u ook nu zeker van pas komen. Vraag u steeds af hoe groot het een is ten opzichte van het ander. Hoe groot is de stoel ten opzichte van de tafel? Hoe groot is het raam ten opzichte van de hele muur? Het kan handig zijn de grootte van een voorwerp in de kamer als standaardmaat te gebruiken. U kunt u dan afvragen hoeveel keer groter of kleiner dan de standaardmaat iets is. U zult zien dat
meubels en tafels op de voorgrond groter lijken dan die welke zich verder weg bevinden. Er zal sprake zijn van overlapping omdat sommige meubels gedeeltelijk voor andere zullen staan. Overlapping schept, net zoals het juist toepassen van de regels van de perspectiefleer, de illusie van ruimte op het tweedimensionale papier.
Bij meubels die u vanuit een bepaalde hoek ziet, kunt u ook parallelle wijkende lijnen ontdekken. Deze lijnen lopen naar de horizon toe om daar in een vluchtpunt samen te komen. Bijvoorbeeld de parallelle lijnen van de zijkanten van een tafel dienaar de verte toe weglopen om in een vluchtpunt op de horizon samen te komen. De vluchtpunten van de meubels kunnen andere zijn dan die van de ruimte zelf.
De techniek uitleg met voorbeelden komen uit de online tekencursus “Tekenen met Marianne”, waarmee Nationaal Atelier samenwerkt. In deze online cursus Tekenen vind je in 40 video’s en 40 e-books de beste technieken en duidelijke uitleg om treffende portretten, schitterende landschappen, spannende composities en uitdagende perspectieven te maken. Klik hier voor een GRATIS proefaflevering!
Nog meer teken tips lezen uit de reeks Tekenen met Marianne?
Les 1: Frottage
Les 2: Aquarel, Gouache en Wassingen
Les 3: De anatomie van de schedel